Koninginnenstof

Koninginnenstof is een mengsel van verschillende stoffen. Koninginnenstof wordt door de koningin (en open broed) afgescheiden.

De koningin geeft deze stof op de volgenden manier af:

• via de kaakklieren
  • deze koninginnenstof is van invloed zijn op het hofstaatgedrag, de redcelbouw, het zich niet ontwikkelen van de eierstokken van werksters en het aangeven van de aanwezigheid van de koningin in een zwerm. Deze koninginnenstof wordt door de hofstaat opgelikt en vervolgens binnen het gehele volk wordt verspreid.
• via groepjes kliercellen op het achterlijf
  • deze koninginnenstof speelt vooral een rol bij de hofstaat en de herkenning van de koningin.
• via Arnhartklier boven de voeten
  • al lopende over de raten loopt geeft de koningin deze geurstoffen af. Om deze stof goed te verspreiden moet de koningin dus met regelmaat het gehele broednest doorkruisen.

Koninginnenstof heeft dus een regulerende werking binnen een volk:

• aan de geur herkennen de bijen van hetzelfde volk elkaar;
• koninginnenstof zorgt ervoor dat de eierstokken van de werkbijen buiten bedrijf blijven. Zonder koninginnenstof (hopeloos moerloos) kunnen werkbijen ook (onbevruchte) eitjes gaan leggen (eierleggende werksters), waardoor er alleen nog darren geboren worden;
• als (sommige) bijen de koninginnenstof niet meer waarnemen (omdat het volk een bepaalde grootte heeft berijkt dan leidt tot de aanzet van speeldopjes. Bijen die de koninginnenstof wel hebben waargenomen breken deze speeldopjes weer af. Als er veel bijen de koninginnenstof niet meer waarnemen dan kunnen speeldoppen uitgroeien tot moerdoppen (zodat het volk zal gaan zwermen).
• bijen in een moerloos volk zullen de koninginnenstof niet meer waarnemen en redcellen gaan optrekken.