Zanderkast
Omschrijving
De tegenwoordig nog steeds in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland [1] veel gebruikte Zander kast heeft veel voorgangers gekend en bestaat ook heden nog uit verschillende varianten.
Al die verschillende varianten Zander kast hebben echter de volgende overeenkomsten:
- broed- en honingraam zijn van gelijke grootte
- die grootte is conform de maten in nevenstaande tekening van het Zander raam (hoewel, er is ook een versie met kortere oren)
- de ramen staan in koudbouw,
- de onderlinge afstand tussen de ramen wordt bepaald door plaatselijke verdikkingen (van welk materiaal dan ook) op de ramen zelf,
- aan de bovenzijde zit een doorlopende metalen strip waarop de ramen rusten (en over kunnen schuiven),
- minstens de broedkamer is dubbelwandig (tegenwoordig zijn er echter ook Zander kasten van piepschuim die dan uiteraard niet dubbelwandig zijn).
De eerste Zander kast, de zogeheten Zander-Einzelbeute (zie tekening), is in 1911/1912 ontworpen in een samenwerking tussen Prof.dr. Enoch Detlef Hartwig Zander (1873 – 1957) en de imker Johann Merz. Deze Einzelbeute kan ergens in de open lucht staan, staat op vier poten, en is zowel een bijenkast als een opslagruimte (voor lege ramen, een moerrooster en andere bijenkast-benodigheden). Deze opslagruimte zit onderaan, daarboven de 10-raams dubbelwandige broedkamer, en daarboven de eveneens 10-raams honingkamer met omsluitend dak (waardoor de honingkamer bij gesloten dak eveneens dubbelwandig is). Dat dak kan zijwaarts tot aan kettinglengte enkel als dak worden weggeklapt, maar ook (als je de broedkamer wilde inspecteren) tegelijkertijd met de honingkamer. [2] De kast is gemaakt voor bovenbehandeling. Door de gelijke ramen voor de broed- en de honingkamer:
- kunnen de ramen van de broedkamer naar de honingkamer worden overgezet, en daarna
- worden uitgeslingerd en van was ontdaan, en vervolgens
- kunnen de raampjes zonder raat weer terug naar de broedkamer, waar zij weer worden uitgebouwd.
Zo vindt constante vernieuwing van het ratenbestand plaats.
De Einzelbeute was duur (en kostte voor de 1e WO 50 toenmalige mark) maar je had geen uitgaven aan bijenstal e.a. Enoch Zander: "In Wirklichkeit ist allerdings der Preis nicht hoch, da man ja keine Ausgaben für Bienenhaus, Wabenschrank usw. hat." [2]
De kort na de Einzelbeute ontwikkelde 9-raams Zander-Standbeute is een vereenvoudigde versie van de Einzelbeute en moet wèl in een bijenstal worden geplaatst.
De Standbeute bestaat alleen uit een dubbelwandige broed- en een enkelwandige honingkamer (en was indertijd een stuk goedkoper dan de Einzelbeute, te weten 15 toenmalige mark). De bodem van de Standbeute zit vast aan de broedkamer, en de vliegplak (die vrij groot is) kan worden opgeklapt om het vlieggat af te sluiten. De metalen strip waarop de ramen rusten (zie M in lengtedoorsnede) is 5 mm korter dan de lengte van de kast zodat bijen die (gedurende imkerhandelingen) achter die strip geraken een ontsnappingsroute hebben.
Na de Einzelbeute, de Standbeute, en de Verbesserte Standbeute kwam Zander uiteindelijk uit op de inmiddels zeer bekende Magazinbeute (bovenbehandelingskast), bestaande uit meerdere eveneens 9 raams kamers, losse bodem en dak. Een kast waar men gemakkelijk mee kan reizen, en die ook zeer geschikt is voor zwermverhindering en koninginneteelt. Voor ons is dit alles zeer vanzelfsprekend geworden, maar in Zander's tijd was het kastimkeren nieuw en moest de goede vorm nog worden uitgedacht.
De hedendaagse Zanderkast is zowel verkrijgbaar als 10-raams als als 9-raams kast, zowel van hout als van kunststof (piepschuim), zowel met ramen met korte als met lange oren.
Datering en Voorkomen
Vanaf 1912 tot op heden in Duitsland, Oosterijk en Zwitserland
Voetnoten
- ↑ http://de.wikipedia.org/wiki/Magazin-Beute
- ↑ 2,0 2,1 Enoch Zander. (1917). Zeitgemässe Bienenzucht. Publisher: Berlin. P. Parey.
Zander's boek "Zeitgemässe Bienenzucht" is hier als pdf te downloaden.